Skip to Main Content

PABO-Kennisplein

Overzicht van de leergebieden van het primair onderwijs.

Mondelinge taalvaardigheid

Ben jij je bewust van het feit hoeveel tijd jij aan het woord bent en hoeveel tijd jouw leerlingen? 

Als je de mondelinge taalvaardigheid wilt stimuleren, is het belangrijk dat je de leerlingen voldoende taalruimte biedt. Er moet veel ruimte zijn voor interactie. Daarnaast stimuleer je de ontwikkeling van woordenschat en maak je de leerlingen bewust van pragmatiek. Je spreekt niet met iedereen op dezelfde wijze. Je zorgt voor een taalaanbod dat correct, begrijpelijk en rijk is. 

Voor het taalontwikkelingsproces is het belangrijk dat leerlingen voldoende feedback krijgen op inhoud, proces en vorm. 

Ben jij je bewust van het feit hoeveel tijd jij aan het woord bent en hoeveel tijd jouw leerlingen? 

Als je de mondelinge taalvaardigheid wilt stimuleren, is het belangrijk dat je de leerlingen voldoende taalruimte biedt. Er moet veel ruimte zijn voor interactie. Daarnaast stimuleer je de ontwikkeling van woordenschat en maak je de leerlingen bewust van pragmatiek. Je spreekt niet met iedereen op dezelfde wijze. Je zorgt voor een taalaanbod dat correct, begrijpelijk en rijk is. 

Voor het taalontwikkelingsproces is het belangrijk dat leerlingen voldoende feedback krijgen op inhoud, proces en vorm.  

De kijkwijzers van Volop taal 'luisteren en spreken' (zie Taal algemeen) bieden houvast bij het ontwerpen van je lessen. 

 

Didactiek  

Als leerkracht maak je gebruik van verschillende taalgroeimiddelen (Verhallen & Walst, 2011). 

  • taalruimte 

  • rijk taalaanbod 

  • feedback 

  • taalstimulering 

De didactiek van de taalronde (Van Norden, 2024) en taaldenkgesprekken (Damhuis, 2008) zijn goed inzetbaar om domeinoverstijgend en vakoverstijgend in te zetten.  

Eigen vaardigheden 

Om de ontwikkeling goed in beeld te hebben en om te weten hoe je de mondelinge taalvaardigheid goed kunt stimuleren, heb je kennis nodig die je terugvindt in de kennisbasis taal. Daarnaast heb je goed in beeld wat jouw rol als taalcompetente leerkracht inhoudt. 

Onderbouw

Op de site van Lezen in het primair onderwijs  vind je verdiepende artikelen over het belang van mondelinge taalvaardigheid bij jonge kinderen. 


De blog  Een koffer vol rijke teksten door Marlies Algoet (2022) biedt je verschillende voorbeelden en achtergronden over het omgaan met teksten, het stellen van vragen  om zo het denken en de mondelinge taalvaardigheid bij kleuters uit te lokken. 


Een van de artikelen op de site van Susanne van Norden heet kring- en bijschrijfgesprekken. Dit artikel is gericht op de mondelinge taalontwikkeling van jonge kinderen. 


In vrijwel iedere klas zijn kinderen met minder spreekdurf of kinderen die de taal nog onvoldoende machtig zijn. Hoe je met hen gesprekken aangaat, lees je in het artikel 'praten met stille kinderen' (Pot, 2024) in het tijdschrift Meer taal.

Middenbouw

Wereldoriëntatie en mondelinge taalvaardigheid is een rijke combinatie. In het artikel 'Taaldenkgesprekken en wereldoriëntatie (po)' kun je achtergronden hierover lezen. Dit artikel is te vinden op de site van SLO


Wie is het belangrijkst de juf of de brandweerman? /  Weet je geweten wat je het beste kunt doen? / Beter denken met de denkhoeden van De Bono

Filosoferen met kinderen is een rijke manier van gesprekken voeren. Er is geen goed of fout, je kunt vrijuit denken, redeneren en vertellen. Op de site van filosovaardig.nl vind je bij de blogs een aantal voorbeeldgesprekken. Daarnaast vind je tips over hoe je filosoferen aanpakt in een klas en je kan er materialen downloaden, bijvoorbeeld rondom het thema 'wat als je alles wat je bedenkt echt wordt?' bij het boek meneer René.


Werken met de taalronde in de praktijk. Taaldenkgesprekken speciaal voor alle leerlingen.

 

Bovenbouw

Via de site van het SLO kun je de publicatie downloaden  'Van peiling naar praktijk bij mondelinge taalvaardigheid' van Hoogeveen en Jansen (2019). Deze handreiking biedt didactische suggesties voor een spreektaak (het houden van een vlog over je favoriete plek) en een gesprekstaak (het voeren van een besluitvormend overleg over het inzamelen van geld voor een goed doel).  Ze dienen als voorbeelden van hoe het onderwijs in spreken en gesprekken voeren in groep 8 inhoud en vorm kan krijgen.


Een andere publicatie op de SLO-site (Prenger en Hoogeveen, 2021) geeft lessuggesties over gesprekken voeren en spreken. 


Discussiëren kun je leren Op de site wordt beschreven wat de stichting DKJL voor ogen heeft. Kijk en laat je inspireren! 

DKJL maakt maatschappelijke thema’s bespreekbaar en biedt kinderen en jongeren een podium om hun stem te laten horen. 

DKJL zet zich in voor het: 

  • Versterken van de communicatieve vaardigheden van kinderen en jongeren;
  • Ontwikkelen van burgerschapscompetenties en sociaal-emotionele vaardigheden;
  • Omgaan met conflict als onderdeel van democratie;
  • Stimuleren van meningsvorming, tolerantie, verdraagzaamheid; begrip voor verschillen; 
  • Stimuleren 21st century skills; zoals analyseren en gebruikmaken van informatie; omgaan met (nieuwe) media, fake news, kritisch luisteren; 
  • Stimuleren conatieve vaardigheden; eigenschappen die een kind/ jongere nodig heeft in de omgang met anderen.

Lesmateriaal voor het voeren van een schooldebat 


Belangrijk om in alle leerjaren constructief aandacht te blijven besteden aan de ontwikkeling van mondelinge taalvaardigheid, dus ook in de bovenbouw! In maart 2022 publiceerde het NRO een artikel op de website onderwijskennis.nl: Mondeling taalonderwijs: vier aanbevelingen voor de leraar dat het belang van aandacht voor mondelinge taal benadrukt. 

De moeite waard om te lezen!

 

Literatuur

Overige bronnen